جویا

شب بيست‏وپنجم:شب دحو الارض است،يعنى پهن شدن زمين از زير كعبه به روى آب،و از شبهاى بسيار شريف‏ است كه رحمت خدا در آن نازل مى‏شود،و قيام به عبادت د رآن اجر بسيار دارد،و از حسن بن على وشّاء روايت شده‏ كه گفته:من كودك بودم كه با پدرم در شب بيست‏وپنجم ماه ذو القعده،در خدمت حضرت رضا عليه السّلام شام خورديم،حضرت فرمود امشب حضرت ابراهيم و حضرت عيسى عليهما السلام متولّد شده‏اند،و زمين از زير كعبه پهن شده،پس هركه روزش را روزه بدارد،چنان است‏ كه شصت ماه روزه داشته باشد،و در روايت ديگر است كه فرمود:در اين روز حضرت قائم(عج)قيام خواهد كرد. روز بيست‏وپنجم:روز دحو الارض است،يكى از آن چهار روزى است،كه در تمام سال به فضيلت روزه ممتاز است،و در روايتى آمده:كه روزه اين روز همانند روزه هفتاد سال است و در روايت ديگر آمده كه كفاره هفتاد سال است،و هركه‏ اين روز را روزه بدارد،و شب را به عبادت به سر آورد،براى او عبادت صد سال نوشته شود و براى روزه‏دار اين روز، كه هرچه در ميان زمين و آسمان است استغفار كند،و اين روزى است كه رحمت خدا در آن منتشر شده،و براى عبادت و اجتماع به ذكر خدا در اين روز اجر بسيارى است،و بارى اين روز جز روزه و عبادت و ذكر خدا و غسل دو عمل ديگر وارد است: اوّل:نمازى كه در كتابهاى علماى شيعه از اهل قلم روايت شده و آن دو ركعت است در وقت چاشت[بالا آمدن آفتاب تا پيش از گذشتن از وقت ظهر]در هر ركعت پس از سوره«حمد»پنج مرتبه سوره«و الشّمس»خوانده شود،و پس از سلام بگويد،
لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ إِلا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ
هيچ جنبش و نيرويى نيست مگر به خداى برتر بزرگ
آنگاه دعا كند و بخواند:
يَا مُقِيلَ الْعَثَرَاتِ أَقِلْنِي عَثْرَتِي يَا مُجِيبَ الدَّعَوَاتِ أَجِبْ دَعْوَتِي يَا سَامِعَ الْأَصْوَاتِ اسْمَعْ صَوْتِي وَ ارْحَمْنِي وَ تَجَاوَزْ عَنْ سَيِّئَاتِي وَ مَا عِنْدِي يَا ذَا الْجَلالِ وَ الْإِكْرَامِ .
اى ناديده‏گير لغزشها لغزشم را ناديده‏گير،اى اجابت كننده دعاها،دعايم را اجابت كن،اى شنواى صداها،صدايم را بشنو،و به‏ من رحم كن،و از بديهايم و آنچه نزد من است درگذر،اى صاحب بزرگى و بزرگوارى.
دوّم:خواندن دعايى كه شيخ در كتاب«مصباح»فرموده:خواندن آن مستحبّ است:
اللَّهُمَّ دَاحِيَ الْكَعْبَةِ وَ فَالِقَ الْحَبَّةِ وَ صَارِفَ اللَّزْبَةِ وَ كَاشِفَ كُلِّ كُرْبَةٍ أَسْأَلُكَ فِي هَذَا الْيَوْمِ مِنْ أَيَّامِكَ الَّتِي أَعْظَمْتَ حَقَّهَا وَ أَقْدَمْتَ سَبْقَهَا وَ جَعَلْتَهَا عِنْدَ الْمُؤْمِنِينَ وَدِيعَةً وَ إِلَيْكَ ذَرِيعَةً وَ بِرَحْمَتِكَ الْوَسِيعَةِ أَنْ تُصَلِّيَ عَلَى مُحَمَّدٍ عَبْدِكَ الْمُنْتَجَبِ فِي الْمِيثَاقِ الْقَرِيبِ يَوْمَ التَّلاقِ فَاتِقِ كُلِّ رَتْقٍ وَ دَاعٍ إِلَى كُلِّ حَقٍّ وَ عَلَى أَهْلِ بَيْتِهِ الْأَطْهَارِ الْهُدَاةِ الْمَنَارِ دَعَائِمِ الْجَبَّارِ وَ وُلاةِ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ وَ أَعْطِنَا فِي يَوْمِنَا هَذَا مِنْ عَطَائِكَ الْمَخْزُونِ غَيْرَ مَقْطُوعٍ وَ لا مَمْنُوعٍ [مَمْنُونٍ‏] تَجْمَعُ لَنَا بِهِ التَّوْبَةَ وَ حُسْنَ الْأَوْبَةِ ،
خدايا اى گستراننده كعبه،و شكافننده دانه،و برگيرنده سختى،و برطرف كننده هر گرفتارى،از تو مى‏خواهم‏ در اين روز از روزهايت،كه حقّش را بزرگ گرداندى،و سبقتش را پيش انداختى،و آن را نزد اهل ايمان امانت و و به سوى خود وسيله قرار دادى،و به رحمت گسترده‏ات كه بر محمّد درود فرستى آن بنده برگزيده‏ات‏ در پيمان نزديك،روز ديدار،شكافنده هر امر بسته،و دعوت كننده به حق،و بر اهل بيت پاكش‏ آن راهنمايان،و روشن‏كنندگان راه حق،ستونهاى جبّار،و متولّيان بهشت و دوزخ،و عطا كن به ما از عطاى در خزانه‏ات كه نه بريده شود،و نه منع گردد،تا به وسيله آن توبه،و بازگشت خوبى براى ما فراهم نمايى
يَا خَيْرَ مَدْعُوٍّ وَ أَكْرَمَ مَرْجُوٍّ يَا كَفِيُّ يَا وَفِيُّ يَا مَنْ لُطْفُهُ خَفِيٌّ الْطُفْ لِي بِلُطْفِكَ وَ أَسْعِدْنِي بِعَفْوِكَ وَ أَيِّدْنِي بِنَصْرِكَ وَ لا تُنْسِنِي كَرِيمَ ذِكْرِكَ بِوُلاةِ أَمْرِكَ وَ حَفَظَةِ سِرِّكَ وَ احْفَظْنِي مِنْ شَوَائِبِ الدَّهْرِ إِلَى يَوْمِ الْحَشْرِ وَ النَّشْرِ وَ أَشْهِدْنِي أَوْلِيَاءَكَ عِنْدَ خُرُوجِ نَفْسِي وَ حُلُولِ رَمْسِي وَ انْقِطَاعِ عَمَلِي وَ انْقِضَاءِ أَجَلِي اللَّهُمَّ وَ اذْكُرْنِي عَلَى طُولِ الْبِلَى إِذَا حَلَلْتُ بَيْنَ أَطْبَاقِ الثَّرَى وَ نَسِيَنِيَ النَّاسُونَ مِنَ الْوَرَى وَ أَحْلِلْنِي دَارَ الْمُقَامَةِ وَ بَوِّئْنِي مَنْزِلَ الْكَرَامَةِ ،
اى بهترين خوانده شده و كريم‏ترين اميد شده،اى كفايت كننده،اى وفادار،اى آن‏كه لطفش پنهانى است،به لطفت به من لطف كن،و به‏ عفوت خوشبختم نما،و به يارى‏ات تأييدم فرما،و از ذكر كريمانه‏ات فراموشم مكن به حق متوليان امرت و نگهبانان‏ رازت و از گرفتاريهاى روزگار تا روز قيامت و برانگيخته‏شدن خفظم كن‏ هنگام بيرون آمدن جانم،و فرو رفتن در قبرم،و تمام شدن كارم،و سپرى شدن عمرم،اوليايت را به بالينم حاضر كن،خدايا يادم كن،بر طول پوسيدگى،زمانى‏كه در ميان توده‏هاى خاك فرود آيم،و فراموش‏كنندگان از مردم فراموشم كنند،و در خانه اقامت فرودم آر،و در منزل كرامت جايم ده،
وَ اجْعَلْنِي مِنْ مُرَافِقِي أَوْلِيَائِكَ وَ أَهْلِ اجْتِبَائِكَ وَ اصْطِفَائِكَ وَ بَارِكْ لِي فِي لِقَائِكَ وَ ارْزُقْنِي حُسْنَ الْعَمَلِ قَبْلَ حُلُولِ الْأَجَلِ بَرِيئا مِنَ الزَّلَلِ وَ سُوءِ الْخَطَلِ اللَّهُمَّ وَ أَوْرِدْنِي حَوْضَ نَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ اسْقِنِي مِنْهُ مَشْرَبا رَوِيّا سَائِغا هَنِيئا لا أَظْمَأُ بَعْدَهُ وَ لا أُحَلَّأُ وِرْدَهُ وَ لا عَنْهُ أُذَادُ وَ اجْعَلْهُ لِي خَيْرَ زَادٍ وَ أَوْفَى مِيعَادٍ يَوْمَ يَقُومُ الْأَشْهَادُ اللَّهُمَّ وَ الْعَنْ جَبَابِرَةَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ وَ بِحُقُوقِ [لِحُقُوقِ‏] أَوْلِيَائِكَ الْمُسْتَأْثِرِينَ اللَّهُمَّ وَ اقْصِمْ دَعَائِمَهُمْ وَ أَهْلِكْ أَشْيَاعَهُمْ وَ عَامِلَهُمْ وَ عَجِّلْ مَهَالِكَهُمْ وَ اسْلُبْهُمْ مَمَالِكَهُمْ وَ ضَيِّقْ عَلَيْهِمْ مَسَالِكَهُمْ وَ الْعَنْ مُسَاهِمَهُمْ وَ مُشَارِكَهُمْ.
و از دوستان اوليايت،و برگزيدگان و خاصان درگاهت قرارم‏ ده،و ديدارت را بر من مبارك گردان،و پيش از فرا رسيدن پايان عمرم حسن عمل روزى‏ام فرما، درحالى‏كه پاك از لغزشها و گفتار بى‏پايه و منطق تباه باشم.خدايا مرا به حوض پيامبرت محمّد(درود خدا بر او و خاندانش)وارد كن،و از آن به من بنوشان،نوشاندنى سيراب كننده،روان و گوارا،كه پس از آن هرگز تشنه نشوم،و از ورود به آن طرد نگردم،و از آن‏ منع نشوم،و آن را قرار ده برايم بهترين توشه،و كاملترين وعده‏گا،روزى كه گواهان بپا مى‏خيزند.خدايا لعنت كن گردنكشان‏ گذشته و آينده را،هم آنان‏كه حقوق اوليايت را به ناحق به خود اختصاص دادند.خدايا پايه‏هايشان را بشكن،و پيروان و عمّالشان را نابود ساز،زميه‏هاى هلاكتشان را به زودى فراهم فرما،و كشورهايشان را از دستشان بگير،و راههايشان را بر آنان تنگ كن، و بر آنان‏كه با آنان سهيم و شريكند لعنت فرست.
اللَّهُمَّ وَ عَجِّلْ فَرَجَ أَوْلِيَائِكَ وَ ارْدُدْ عَلَيْهِمْ مَظَالِمَهُمْ وَ أَظْهِرْ بِالْحَقِّ قَائِمَهُمْ وَ اجْعَلْهُ لِدِينِكَ مُنْتَصِرا وَ بِأَمْرِكَ فِي أَعْدَائِكَ مُؤْتَمِرا اللَّهُمَّ احْفُفْهُ بِمَلائِكَةِ النَّصْرِ وَ بِمَا أَلْقَيْتَ إِلَيْهِ مِنَ الْأَمْرِ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ مُنْتَقِما لَكَ حَتَّى تَرْضَى وَ يَعُودَ دِينُكَ بِهِ وَ عَلَى يَدَيْهِ جَدِيدا غَضّا وَ يَمْحَضَ الْحَقَّ مَحْضا وَ يَرْفِضَ الْبَاطِلَ رَفْضا اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَيْهِ وَ عَلَى جَمِيعِ آبَائِهِ وَ اجْعَلْنَا مِنْ صَحْبِهِ وَ أُسْرَتِهِ وَ ابْعَثْنَا فِي كَرَّتِهِ حَتَّى نَكُونَ فِي زَمَانِهِ مِنْ أَعْوَانِهِ اللَّهُمَّ أَدْرِكْ بِنَا قِيَامَهُ وَ أَشْهِدْنَا أَيَّامَهُ وَ صَلِّ عَلَيْهِ [عَلَى مُحَمَّدٍ] وَ ارْدُدْ إِلَيْنَا سَلامَهُ وَ السَّلامُ عَلَيْهِ [عَلَيْهِمْ‏] وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ.
خدايا در فرج دوستانت شتاب كن و حقوق تاراج‏رفته آنان را به آنان بازگردان و قائم آنان را به حق آشكار كن،و او را يارى‏رسان دينت بدار،و درباره دشمنانت فرمانده به فرمانت قرار ده.خدايا فرشتگان پيروزى را گرداگرد او همواره بدار،و به آن دستورى كه در شب قدر به او القا كردى او را انتقام‏گيرنده خويش‏ قرار ده،تا جايى‏كه خشنود شوى،و دينت به وسيله او،و به دست او به گونه‏اى نو و تازه بازگردد،و حق به طور كامل ناب شود،و باطل به صورت‏ همه جانبه به دور افكنده شود.خدايا بر او و همه پدرانش درود فرست،و ما را از همنشينان و خاندانش قرار بده،و در زمان بازگشتش ما را برانگيز،تا در دوران او در شمار يارانش باشيم.خدايا درك قيامش را روزى ما كن،و در روزگارش ما را حاضر كن،و بر او درود فرست،و سلام او را به ما باز رسان،درود و رحمت خدا و بركاتش بر او باد.
ميرداماد(ره)در رساله اربعه ايّام خود،در بيان اعمال روز دحو الارض فرموده است:زيارت امام رضا عليه السّلام‏ در اين روز افضل اعمال مستحبّ،و مؤكّدترين آداب مى‏باشد،و همچنين زيارت آن حضرت در روز اول ماه رجب الفرد در نهايت تأكيد بوده،و نسبت به آن ترغيب بسيار شده است. روز آخر ماه:سال دويست‏وبيست بنابر مشهور،امام جواد عليه السّلام،در بغداد به سبب زهرى كه معتصم عباسى به ايشان خوراند شهيد شد و اين حاديثه تقريبا پس از درگذشت دوسال‏ونيم از مرگ مأمون عبّاسى اتفاق افتاد،چنان‏كه خود آن جناب مى‏فرمود الفرج بعد المامون بثلاثين شهرا[گشايش كار سى‏ماه پس از مأمون است]و اين جمله نشان‏دهنده اين است كه آن حضرت از سوء معاشرت مأمون در كمال رنج و ناراحتى بوده است،كه مرگ خود را فرج و گشايش تعبير نموده است،چنان‏كه پدر بزرگوارشان‏ امام رضا عليه السّلام،در زمان ولايتعدى خويش چنين بوده است و در هر جمعه كه از مسجد جامع باز مى‏گشت،به همان حال كه عرق‏ ريزان و غبارآلوده بود،دستها را به درگاه الهى بلند نموده و مى‏گفت:الهى اگر فرج و گشايش كار من در مرگ من است‏ پس همين ساعت در مرگ من شتاب ورز و پيوسته در غم‏واندوه بود،تا از دنيا رحلت فرمود،و امام جواد عليه السّلام زمانى كه وفات كرد از عمر شريفش بيست‏وچند سال و چند ماه گذشته بود،مرقد شريف ايشان در بقعه مباركه كاظميه در پشت سر جّد بزرگوارشان‏ امام موسى بن جعفر عليهما السّلام قرار دارد.

وقتی کاری بد است آیا فرقی می کند که آشکار انجام شود یا پنهانی؟! البته اگر مردم بفهمند آبروی شخص می رود، و اگر آشکارا انجام شود، حریم جامعه شکسته می شود؛ ولی به هر حال، کار بد، بد است و ارتکاب پنهانی آن از زشتی آن نمی کاهد. اینکه خطاکاران خلوت را برای گناه انتخاب می کنند بدین سبب است که رسوایی را در آگاهی دیگران می دانند، ولی مگر می توان جایی را پیدا کرد که هیچکس مراقب و آگاه به خطای پنهان نباشد؛ حتی خدا؟!
آن که مخفیانه تلفن می زند، نامه می نویسد و خیال می کند کسی ندیده و نفهمیده و این را از زرنگی خود می داند. اما بی گمان خدا دیده و دانسته و در پرونده ی اعمالش هم ثبت شده است و وجدانش هم اگر نمرده باشد می داند، او را ملامت و از او بازخواست می کند.
گویند معلمی برای آزمایش ایمان و بینش دینی شاگردانش به هر یک از آنان مرغی داد و گفت: بروید و آن ها را سر ببرید به طوری که کسی نبیند؛ هر یک از شاگردان مرغ خود را در خلوتی سر برید و آورد جز یکی، استاد گفت: تو چرا مرغت را سر نبریدی؟ مگر جای خلوتی نیافتی؟ شاگرد باهوش و باایمان گفت: به هر جای خلوتی که رفتم دیدم یکی ناظر اعمال من است و آن خداست و من جایی پیدا نکردم که خدا در آنجا نباشد! از این رو مرغ را سر نبریدم. معلم بر هوش و ذکاوت شاگردش آفرین گفت و ایمانش را ستود آری به فرموده ی امام راحل «عالم محضر خداست در محضر خدا معصیت نکنید!»

«یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُل لِّأَزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِن جَلَابِیبِهِنَّ ذٰلِکَ أَدْنَىٰ أَن یُعْرَفْنَ فَلَا یُؤْذَیْنَ،»
ای پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو: «جلبابها [روسری‌های بلند] خود را بر خویش فروافکنند، این کار برای اینکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است.»

پوشش و حجاب زن در برابر مرد بیگانه از مسائل مهم اسلامی است که قرآن کریم با صراحت بر وجوب آن تأکید کرده است.
برای حجاب و پوشش و حفظ حریم میان زن و مرد، فواید بسیاری ذکر شده است که آرامش روانی، استحکام و پیوند خانوادگی، امنیت اجتماعی و حفظ ارزش و اعتبار زن نمونه ای از آنها است.

مقام معظم رهبری، درباره اهمیت حجاب می‌فرمایند:« هم براى آنجا(آخرت)، هم براى حفظ عزت كشور و پیشرفت كشور، وضع حجاب را، وضع عفاف را، وضع تقیدات و پایبندى را خانمها باید مراقبت كنند؛ این وظیفه است. خودنمائى و جلوه‌فروشى، یك لحظه است و آثار سوء آن براى كشور، براى جامعه، براى اخلاق، حتّى براى سیاست، آثار مخرب و ماندگار است؛ در حالى كه ملاحظه‌ى عفاف، ملاحظه‌ى حدود شرعى در رفتار و حركات بانوان، اگر چنانچه سختى‌اى داشته باشد، سختىِ كوتاهى است، اما آثارش، آثار عمیق و ماندگارى است. خود خانمها خیلى باید مراقبت كنند مسئله‌ى حجاب را، مسئله‌ى عفاف را؛ وظیفه‌ى آنهاست، افتخار آنهاست، شخصیت آنهاست.

حجاب مایه‌ى تشخص و آزادى زن است؛ برخلاف تبلیغات ابلهانه و ظاهربینانه‌ى مادیگرایان، مایه‌ى اسارت زن نیست. زن با برداشتن حجابهاى خود، با عریان كردن آن چیزى كه خداى متعال و طبیعت پنهان بودن آن را از او خواسته، خودش را كوچك میكند، خودش را سبك میكند، خودش را كم‌ارزش میكند. حجاب وقار است، متانت است، ارزشگذارى زن است، سنگین شدن كفه‌ى آبرو و احترام اوست؛ این را باید خیلى قدر دانست و از اسلام باید به خاطر مسئله‌ى حجاب تشكر كرد؛ این جزو نعمتهاى الهى است».

در بررسی ابعاد شخصیت حضرت فاطمه، ولیده الاسلام سلام الله علیها موضوع تولد ایشان یكی از جنبه های رازگونه و پیچیده ای می باشد كه دارای برنامه ریزی طولانی الهی بوده است. همان گونه كه زندگی كوتاه دنیوی آن بانو هنوز سرشار از ناگفته های زیاد است و نامعلوم بودن مدفن شریف او سال هاست دل عاشقان را داغدار ساخته و قدرش همچون قبرش ناشناخته مانده، تولّد او نیز سِرِّ غامض و سر به مُهری است كه فقط نكاتی از آن، از طریق سخنان فرزندان بزرگوارش به ما رسیده و برای شنیدن همین نكات هم، ظرف ذهن ما بسی كوچك و كم حجم است. در بررسی شخصیت افراد برتر، تحلیل عوامل مزبور موجب می گردد به جوانب درونی آنها راهی پیدا كنیم. با در نظر گرفتن این نكته، هر چه این افراد در سطح بالاتری قرار گرفته باشند، این عوامل، با اهمّیت تر و پیچیده تر می گردد و وقتی مسئله مربوط به «دعائم الدّین» (بزرگان دین، پایه ها و ستون های اصلی اسلام) می رسد ـ كه مبحث عصمت برای آنها طرح می شود ـ موضوع حسّاسیت فوق العادّه تری می یابد و نیاز به سندهای محكم تری دارد. در مسیر برنامه ریزی شده الهی برای تولّد حضرت فاطمه سلام الله علیها، دو بخش قابل بررسی است: بخش اوّل: اسرار پیش از تولّد تا زمان تولّد؛ بخش دوم: اسرار، كیفیت و نكات مربوط به هنگام تولّد. بر اساس حكمت الهی، تولّد دختری كه تكمیل كننده موضوع نبوّت و پایه گذار مسئله امامت است و به القاب امّ ابیها و اُمُومَـه الائمّه (همان) مزین شده، نیازمند مقدّماتی است كه در صورت فراهم نشدن مقدّمات، كار به سرانجام نمی رسد و به هدف نائل نمی شود. امّا در زمینه مقدّمات تولّد حضرت فاطمه سلام الله علیها در زمان حیات پیامبر اكرم صلّی الله علیه و آله و سلم اختصاصاً مواردی وجود دارد كه بسیار قابل تأمّل است. حضرت فاطمه سلام الله علیها از نسل فردی است كه خداوند درباره او فرموده است: خَلقت الاشیاء لاَجَلك وَ خَلقَتك لاجلی؛ همه چیزها را برای تو و تو را برای خودم آفریدم. در این بیان نورانی، عظمت وجودی پیامبر اكرم صلّی الله علیه و آله و سلم به تصویر كشیده شده است؛ هرچند عقول ما از درك كُنه آن ناتوان و عاجز است. پیامبری كه از حیث جسمی و نژادی نیز، به برترین قبیله و تیره اعراب منتسب و به نبی قُرشی معروف است، وجود نازنین حضرت فاطمه سلام الله علیها را بِضعه؛ (پاره گوشت خود) می داند. 1. اسرار قبل از تولّد تا زمان تولّد این موضوعات و نكات، مواردی است كه در احادیث بیان شده است و هدف ما در این گفتار، بحث سندی احادیث نیست؛ زیرا پرداختن به آن مجالی گسترده تر و فرصت دیگری می طلبد. غالب این موارد كه در احادیثی با مضامین مشترك بیان شده، مورد اعتماد و وثوق علمای شیعه قرار گرفته است. محور كار، حدیثی است كه علّامه مجلسی آن را با سند مُفَضَّل بن عمر جعفی از قول امام صادق علیه السلام بیان كرده است. 1-1. بشارت خداوند به وجود حضرت فاطمه سلام الله علیها در معراج پیش از تولّد حضرت فاطمه سلام الله علیها، خداوند در معراج، بشارت تولّد ایشان را به نبی خاتم صلّی الله علیه و آله و سلم داده و فرموده بود: یا مُحَمَّد! إِنَّ اللهَ تَعَالَی یبَشِّرُكَ بِفَاطِمَةَ مِنْ خَدِیجَةَ بِنْتِ خُوَیلِدٍ…؛ ای پیامبر! خداوند [ولادت] فاطمه را از خدیجه، دختر خویلد به تو بشارت می دهد. بشارت پیامبر اكرم صلّی الله علیه و آله و سلم به وجود مقدّس حضرت فاطمه سلام الله علیها، آن هم در معراج، خود به تنهایی گویای اهمّیت موضوع تولّد ایشان است و می توان به جرئت گفت كه این مسئله، یكی از مسائل حیاتی دنیای اسلام و مسلمانان بوده كه از طرف خداوند در آن موقعیت به پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم نوید داده شد. نكته دیگر در این حدیث، این است كه خداوند نام مبارك فاطمه را نیز پیش از ولادت برای او تعیین كرده است. در مورد نام فاطمه وجه تسمیه های مختلفی بیان شده؛ از جمله رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلم فرمودند: لِاَنّها فُطِمَتْ هِی وَ شیعتُها و ذُرّیتُها مِنَ النّار؛ زیرا او، شیعیان و ذُرّیه اش را از آتش باز داشته و بركنار شده اند. 1-2. دوری گزیدن پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم از خدیجه سلام الله علیها خداوند به پیامبر اكرم صلّی الله علیه و آله و سلم دستور می دهد كه باید چهل شبانه روز از حضرت خدیجه سلام الله علیها دوری گزیند. در بخشی از حدیث آمده است: النَّبِی صلّی الله علیه و آله و سلم جَالِسٌ بِالْأَبْطَحِ وَ مَعَهُ عَمَّارُ بْنُ یاسِرٍ وَ الْمُنْذِرُ بْنُ الضَّحْضَاحِ وَ أَبُو بكر وَ عُمَرُ وَ عَلِی بْنُ أَبِیطَالِبٍ وَ الْعَبَّاسُ بْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ حَمْزَةُ بْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ إِذْ هَبَطَ عَلَیهِ جَبْرَئِیلُ فِی صُورَتِهِ الْعُظْمَی قَدْ نَشَرَ أَجْنِحَتَهُ حَتَّی أَخَذَتْ مِنَ الْمَشْرِقِ إِلَی الْمَغْرِبِ فَنَادَاهُ یا مُحَمَّدُ الْعَلِی الْأَعْلَی یقْرَأُ عَلَیكَ السَّلَامَ وَ هُوَ یأْمُرُكَ أَنْ تَعْتَزِلَ عَنْ خَدِیجَةَ أَرْبَعِینَ صَبَاحاً؛ پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم در ریگزار ابطح با عمّار یاسر، منذر بن ضحضاح، ابوبكر، عمر، علی ابن ابی طالب علیه السلام، عبّاس بن عبدالمطلّب و حمزه بن عبدالمطلّب نشسته بودند. ناگهان جبرئیل در صورت عظیمش بر او فرود آمد؛ بال هایش را از مشرق تا مغرب گسترانیده بود. پس ندا داد: «ای پیامبر بزرگوار! خداوند بر تو سلام می فرستد و به تو دستور می دهد كه چهل روز از خدیجه فاصله بگیری. در این قسمت از حدیث، دو نكته قابل تأمّل است: اوّل این كه جبرئیل علیه السلام با هیبت اصلی خود (با بال های گسترده) بر پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم فرود آمد. این مسئله نشان می دهد كه حامل پیامی بسیار مهم برای پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم بوده است؛ همچنان كه برای اعلام امر رسالت هم با هیبت كامل بر رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلم ظاهر شد؛ نكته دوم، واژه «یأْمُرُكَ؛ خداوند به تو دستور می دهد» است. این نكته، متضمِّن این معناست كه دستور لازم الاجرا و دارای وجوب فوری است؛ زیرا خداوند از عشق فراوان پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم و حضرت خدیجه سلام الله علیها به یكدیگر آگاه بود و می دانست چنین دستوری بر آن دو حضرت، سنگین و مشقّت بار است. از این رو، در ادامه حدیث آمده است: فَشَقَّ ذَلِكَ عَلَی النَّبِی وَ كَانَ لَهَا مُحِبّاً وَ بِهَا وَامِقاً؛ پس، آن بر پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم سنگین و سخت آمد؛ زیرا او عاشق و دلباخته همسر وفادار خویش بود. ولی چون دستور، دستور الهی و لازم الاجرا بود، پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم بر انجام آن، لحظه ای درنگ نكرد و از همان لحظه، امر الهی را شروع نمود؛ بدون این كه واقعیت امر را به حضرت خدیجه سلام الله علیها اطّلاع دهد. از این رو، آن حضرت در روزهای آخر دوره، عمّار یاسر را به خدمت خدیجه سلام الله علیها فرستاد و به او فرمود به خدیجه بگو: یا خَدِیجَةُ لَا تَظُنِّی أَنَّ انْقِطَاعِی عَنْكِ [هِجْرَةٌ] وَ لَا قِلًی وَ لَكِنْ رَبِّی عَزَّ وَ جَلَّ أَمَرَنِی بِذَلِكَ لتنفذ [لِینْفِذَ] أَمْرَهُ فَلَا تَظُنِّی یا خَدِیجَةُ إِلَّا خَیراً فَإِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ لَیبَاهِی بِكِ كِرَامَ مَلَائِكَتِهِ كُلَّ یوْمٍ مِرَاراً؛ گمان نكن كه من از تو بریده و تو را رها كرده ام؛ بلكه پروردگارم برای اجرای آن به من دستور فرموده است. در آن، خیر بیاندیش. خداوند هر روز به وجود تو به بزرگان فرشته ها افتخار می كند. لازم به ذكر است كه حضرت خدیجه سلام الله علیها نیز در همین ایام به دستور پیامبر اكرم صلّی الله علیه و آله و سلم در منزل مانده بود و نمونه بارز آیه «و قَرَنَ فی بُیوتِكُنَّ» در این ایام و در تمام عمر و برای دوری پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم در حزن و نگرانی بود. 1-3. روزه گرفتن، قیام و عبادت شبانه در طول مدّت چهل شبانه روز در بخشی از حدیث آمده است: فَأَقَامَ النَّبِی أَرْبَعِینَ یوْماً یصُومُ النَّهَارَ وَ یقُومُ اللَّیلَ؛ پیامبر در این چهل روز، روزه دار بود و در شب به عبادت می پرداخت او باید چهل شبانه روز، یادآور اربعین میقات حضرت موسی علیه السلام با تمام مشكلات آن زمان و مسائل روزمرّه نوپای اسلام، در عبادت و بندگی سپری نماید. در حدیث، بیان شده كه پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم در پیغام خود به حضرت خدیجه سلام الله علیها می فرماید: فَإِنِّی فِی مَنْزِلِ فَاطِمَةَ بِنْتِ أَسَدٍ؛ من در منزل فاطمه بنت اسد، مادر اسدالله الغالب هستم. 1-4. پایان چهل روز، نزول جبرئیل و میكائیل برای تحفه الهی پس از سپری شدن «فَتَمَّ میقاتُ رَبِّهِ»، جبرئیل علیه السلام، فرود آمد و گفت: یا مُحَمَّدُ الْعَلِی الْأَعْلَی! یقْرِئُكَ السَّلَامَ وَ هُوَ یأْمُرُكَ أَنْ تَتَأَهَّبَ لِتَحِیتِهِ وَ تُحْفَتِهِ. قَالَ النَّبِی صلّی الله علیه و آله و سلم یا جَبْرَئِیلُ وَ مَا تُحْفَةُ رَبِّ الْعَالَمِینَ وَ مَا تَحِیتُهُ قَالَ لَا عِلْمَ لِی…؛ ای پیامبر بزرگوار! خداوند به تو درود می فرستد و به تو دستوری می دهد كه برای هدیه و تحفه او آماده شوی. پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم به او گفت: «تحفه پروردگار چیست؟» جبرئیل علیه السلام گفت: «من به آن آگاهی ندارم.» در آن وقت، میكائیل علیه السلام فرود آمد و با او ظرفی بود كه با پارچه ای از سندس [یا استبرق] پوشیده شده بود. آن را جلوی پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم گذارد. در قسمتی از حدیث آمده كه جبرئیل علیه السلام در جواب سؤال پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم در مورد تحفه الهی، این جمله را بیان كرد: «لا علمَ لی» این چه تحفه ای بود كه جبرئیل علیه السلام، مأمور خبرهای غیبی خداوند، نسبت به ماهیت آن اظهار بی اطّلاعی می كند؟ همان گونه كه در زیارتش به آن اشاره شده است: فاطمةُ بنتُ رسول الله وَ بِضعَه لَحمِهِ و صَمیم قَلبِهِ و فَلذَه كبدِهِ وَ التَّحیه مِنكَ لَهُ وَ التُحفه؛ فاطمه دختر رسول خدا، پاره تن و قوام قلب او، پاره جگرش و آنكه هدیه و تحفه پروردگار برای پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم بود. وَ لَها لیسَ نَواله الّا نَوالَ اللهِ عَمَّ نَوالَهُ؛ برای آن حضرت (زهرا سلام الله علیها) عطا و بخششی است كه بالاتر از آن نیست، مگر عطا و بخشش خداوندی كه بخشش او همگانی است. نزول میكائیل علیه السلام، فرشته رزق و روزی، از نكات قابل تأمّل در این موضوع است. فرود دو فرشته برای انجام یك امر الهی، یكی حامل پیام و یكی حامل هدیه الهی، همه عظمت یك موضوع را می رساند. قرار است چه اتّفاقی بیافتد؟ 1-5. افطار با غذای مخصوص دربار الهی، معجونی از بهشت جبرئیل علیه السلام به پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم گفت: پروردگار به تو دستور می دهد كه از این غذا افطار كنی. كَشَفَ الطَّبَقَ فَإِذَا عِذْقٌ مِنْ رُطَبٍ وَ عُنْقُودٌ مِنْ عِنَبٍ فَأَكَلَ النَّبِی پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم مِنْهُ شِبَعاً وَ شَرِبَ مِنَ الْمَاءِ رِیاً وَ مَدَّ یدَهُ لِلْغَسْلِ فَأَفَاضَ الْمَاءَ عَلَیهِ جَبْرَئِیلُ وَ غَسَلَ یدَهُ مِیكَائِیلُ وَ تَمَنْدَلَهُ إِسْرَافِیلُ ارْتَفَعَ فَاضِلُ الطَّعَامِ مَعَ الْإِنَاءِ إِلَی السَّمَاءِ؛ ظرف را آشكار ساخت. در آن، خوشه ای خرمای تازه و خوشه ای انگور بود. رسول خدا پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم از آنها میل فرمودند. بعد از آن، آب نوشید تا سیراب شد. پس اراده فرمود دست های خود را بشوید؛ جبرئیل علیه السلام بر دست هایش آب ریخت. میكائیل آن را شست وشو داد و اسرافیل با دستمالی خشك كرد. آنگاه اضافه غذا را با ظرف آن به طرف آسمان بردند. نكته اوّل: یكی دیگر از فرشتگان الهی، یعنی اسرافیل علیه السلام، به عنوان یك خدمت كار در این زمان و برای این موضوع حضور یافته است. نكته دوم: در بخشی از حدیث آمده كه حضرت علی علیه السلام می فرمایند: روش پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم این بود كه هنگام افطار به من دستور می داد در را باز كنم تا اگر كسی می خواست غذا بخورد، وارد شود؛ ولی در آن شب به من فرمودند: كنار در بنشین و كسی را راه نده؛ زیرا خوردن این طعام بر غیر من حرام است. پس می توان گفت این غذا با غذاهای دنیایی بسیار فرق داشت؛ بلكه در میان مائده های الهی نیز غذای مخصوص دربار الهی بود. نكته سوم: در مورد نوع غذایی كه باعث انعقاد نطفه وجود حضرت زهرا سلام الله علیها در جسم پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم گردید، چندین نظر بیان شده است: 1. خرما و انگور (همان)؛ 2. سیب بهشتی از درخت طوبا؛ 3. آمیخته شدن عرق جبرئیل؛ 4. خرما به تنهایی. از میان موارد فوق، سیب بهشتی از بقیه اهمّیت و شهرت بیشتری دارد. از همین روست كه در زیارت نامه آن حضرت، ایشان را «تفاحه الفردوسِ و الخُلدِ؛ سیب بهشتِ فردوس و خلد» خطاب قرار می دهیم. امّا می توان این نكته را نیز عنوان نمود كه هر سه مورد، یعنی سیب، انگور و خرما از بهشت برای پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم آمده بود و با توجّه به دو نكته، می توان بین هر سه میوه جمع نمود: الف) از مهم ترین درختان بهشتی، درخت طوبا است. در فرمایش امام رضا علیه السلام خطاب به اباصلت آمده است: إنَّ شجرةَ الجَنَّةِ تَحمِلُ أنواعاً… وَ لَیست كَشَجرةِ الدُّنیا؛ همانا درخت بهشتی انواع میوه ها را دارد و مانند درخت دنیایی نیست. بنابراین درخت طوبا می تواند هر نوع میوه ای را در بر داشته باشد. ضمن این كه در برخی از روایات، نام اختصاصی از میوه برده نشده و فقط اشاره شده كه جبرئیل علیه السلام از میوه های طوبا به پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم دادند؛ مانند این حدیث: هنگامی كه عایشه به بوسیدن مكرّر حضرت فاطمه سلام الله علیها توسط پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم اعتراض كرد، رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلم به او فرمودند: یا عَائِشَةُ! إِنِّی لَمَّا أُسْرِی بِی إِلَی السَّمَاءِ دَخَلْتُ الْجَنَّةَ فَأَدْنَانِی جَبْرَئِیلُ مِنْ شَجَرَةِ طُوبَی وَ نَاوَلَنِی مِنْ ثِمَارِهَا فَأَكَلْتُهُ فَحَوَّلَ اللهُ ذَلِكَ مَاءً فِی ظَهْرِی فَلَمَّا هَبَطْتُ إِلَی الْأَرْضِ وَاقَعْتُ خَدِیجَةَ فَحَمَلَتْ بِفَاطِمَةَ؛ ای عایشه! هنگامی كه به معراج رفتم، به بهشت وارد شدم. جبرئیل علیه السلام مرا به نزدیك درخت طوبا برد و از میوه های آن به من داد. پس آن را خوردم. خداوند آن را به آبی در پشت من تبدیل كرد و هنگامی كه به زمین فرود آمدم در اثر مواقعه با خدیجه سلام الله علیها، به فاطمه سلام الله علیها باردار گشت. ب) خوردن این میوه ها در مراحل مختلف صورت گرفته است. در معراج، بحث میوه سیب و درخت طوبا برای پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم مطرح شده و بعد از آن، در زمین رطب و انگور و در جمع باعث ایجاد نطفه آن بانوی اسلام گردیده است و به نظر می آید آمیختگی عرق جبرئیل علیه السلام در موقع حمل آن غذا صورت گرفته باشد؛ نه به عنوان یكی از اجزای اصلی. 1-6. تعجیل پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم در مواقعه با حضرت خدیجه سلام الله علیها به امر الهی پس از آنكه پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم از آن غذای بهشتی و الهی خورد، برخاست تا برای نماز آماده شود. جبرئیل علیه السلام او را از نماز خواندن منع نمود و به او فرمود: الصَّلَاةُ مُحَرَّمَةٌ عَلَیكَ فِی وَقْتِكَ حَتَّی تَأْتِی إِلَی مَنْزِلِ خَدِیجَةَ فَتُوَاقِعَهَا فَإِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ آلَی عَلَی نَفْسِهِ أَنْ یخْلُقَ مِنْ صُلْبِكَ فِی هَذِهِ اللَّیلَةِ ذُرِّیةً طَیبَةً فَوَثَبَ رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلم إِلَی مَنْزِلِ خَدِیجَةَ؛ اكنون وقت نماز نیست؛ بلكه باید به خانه خدیجه سلام الله علیها روی و با وی همبستر گردی. خداوند اراده فرمود كه امشب از صلب شما فرزندی پاك بیافریند. رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلم به دنبال این فرمان، فوری به طرف خانه خدیجه سلام الله علیها روان گردید. از عبارت «وَثَبَ الی؛ پرید، برجست.» می توان فهمید كه اوّلاً امر الهی وجوب فوری داشته است و ثانیاً پیامبر اكرم صلّی الله علیه و آله و سلم به خاطر علاقه وافری كه به همسر خویش داشت، به محض رخصت الهی برای دیدار حضرت خدیجه سلام الله علیها، به منزل ایشان رفت و این عشق دو طرفه بود؛ زیرا در حدیث آمده است كه حضرت خدیجه سلام الله علیها هنگامی كه صدای پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم را شنید، با شادمانی و خوشحالی فراوان در را باز كرد. قَالَتْ خَدِیجَةُ فَقُمْتُ فَرِحَةً مُسْتَبْشِرَةً بِالنَّبِی صلّی الله علیه و آله و سلم وَ فَتَحْتُ الْبَابَ پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم هر شب طبق عادت، در بدو ورود به خانه، وضو می ساخت و دو ركعت نماز مختصر می خواند، سپس در بستر قرار می گرفت؛ ولی در آن شب ظرف آبی طلب نكرد و برای نماز خواندن آماده نشد و این همان مطلب قبلی، یعنی سرعت و تعجیل در تنفیذ امر الهی را اثبات می كند. آری، امر الهی. 1-7. احساس بارداری در همان لحظات اوّل برای حضرت خدیجه سلام الله علیها در آن شب نورانی، نطفه حضرت فاطمه سلام الله علیها به امر الهی از صلب نبوّت به رحم مطهّر منتقل شد و این نكته مهمّی بود كه در جمله حضرت خدیجه سلام الله علیها، هویداست؛ این كه برخلاف تمام انعقاد نطفه ها، حضرت خدیجه سلام الله علیها از همان لحظه متوجّه باردار شدن خود گردید. فَلَا وَ الَّذِی سَمَكَ السَّمَاءَ وَ أَنْبَعَ الْمَاءَ مَا تَبَاعَدَ عَنِّی النَّبِی صلّی الله علیه و آله و سلم حَتَّی حَسِسْتُ بِثِقْلِ فَاطِمَةَ فِی بَطْنِی؛ سوگند به آنكه آسمان را برافراشت و آب را از چشمه ها جاری ساخت، رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلم در آن شب از من دور نگردید، مگر این كه سنگینی حمل فاطمه سلام الله علیها را در وجود خود احساس كردم. یكی از بیشترین بحث هایی كه در مورد حضرت فاطمه سلام الله علیها مطرح شده است، تناسب ایشان با درخت طوبا است كه به جرأت می توان گفت میوه های درخت طوبا، اصل و اساس وجود مقدّس حضرت فاطمه سلام الله علیها را تشكیل داده اند؛ یعنی عصاره ای از بهشت. 1-8. نقش درخت طوبا در تولّد حضرت زهرا سلام الله علیها به دلیل اهمّیت موضوع و نقش طوبا در تولّد و ازدواج آن حضرت، به توضیح مختصری در مورد طوبا و چند نمونه از احادیث آن اشاره می گردد. در زبان هندی و حبشی، طوبا یكی از نام های بهشت است و اصل مادّه آن به معنای دوری از آلودگی ظاهری و باطنی است و متضادّ آن خَبُثَ می باشد. مرحوم طبرسی در تفسیر خود، ده مورد معنی را در زیر آن می آورد. در مجموع می توان گفت هر كدام از آن موارد به جنبه ای از آن اشاره دارد. واژه طوبا به همراه مشتقّاتش پنجاه بار در قرآن كریم به كار رفته است. خود این واژه، به طور اختصاصی در آیه 29 «سوره رعد» آمده است: طوبی لَهُم و حُسنُ مَآب 1-9. طوبا و حضرت فاطمه سلام الله علیها در مورد تولّد حضرت فاطمه سلام الله علیها و كیفیت پیش از آن و همچنین زندگی و ازدواج آن حضرت در ارتباط با شجره طوبا احادیثی آمده كه به اختصار به چند مورد از آنها اشاره می كنیم تا پرده ای دیگر از حقیقت طوبا و نقش طوبا در تولّد آن بانو، برای ما برداشته شود. پیش تر بیان گردید كه پیامبر اكرم صلّی الله علیه و آله و سلم ماجرای ورود به بهشت و خوردن میوه درخت طوبا و تبدیل آن به نطفه صدّیقه كبرا سلام الله علیها را برای عایشه و (زنان دیگر خویش) بیان كرد. در آخر حدیث آمده: فَكُلَّما اِشتَقتُ اِلی الجَنَّةِ قَبَّلتُها وَ ما قَبَّلتُها الّا وَجدتُ رائحةَ شجرةِ طوبی مِنها، هِی حوراءُ انسیةُ؛ پس هر گاه كه مشتاق بهشت می شوم، او را می بوسم و بوی درخت طوبا را استشمام می كنم. او [حضرت فاطمه سلام الله علیها] فرشته ای با ظاهر انسانی است. این حدیث، بسیار مشهور و معروف است كه بیان می كند حضرت فاطمه سلام الله علیها چه تناسبی با درخت طوبا دارد. فاطمه زهرا سلام الله علیها در حدیثی این گونه معرفی شده است: الصدّیقةُ الكبری، راحةُ روحِ المصطفی، حامِلةُ البَلوی مِن غیرِ فزعٍ وَ لا شَكوی وَ صاحِبَةُ شَجَرَةِ طُوبی؛ صدّیقه كبرا، آرامش روح پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم و حمل كننده بلاها بدون گِله و شكایتی و جزع و فزع و صاحب درخت طوبا است. صدّیقه طاهره، حضرت فاطمه سلام الله علیها در خطبه مفاخره خود با همسرش امیرالمؤمنین، علی علیه السلام در عباراتی خود را این گونه معرفی می كند: انا ثمرةُ فُؤادِهِ [فؤادِ النّبی صلّی الله علیه و آله و سلم] و عُضوٌ مِن اَعضائِهِ و غُصنٌ مِن اَغصانِهِ… انا اِبنةُ سدرةِ المنتهی… اَنَا الشَجَرةُ الّتی تخرُجُ آكلُها، اَعنی الحسنَ علیه السلام و الحسینَ علیه السلام؛ من میوه قلب پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم و عضوی از اعضای او و شاخه ای از شاخه های آن هستم. من دختر سدره المنتهی هستم. من درختی هستم كه میوه هایش خارج می گردد؛ منظورم حسن علیه السلام و حسین علیه السلام است. در مورد ازدواج حضرت امیرالمؤمنین، علی علیه السلام و حضرت فاطمه سلام الله علیها «مَرَجَ البَحرَینِ یلتَقِیانِ» باید گفت كه چون حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها صاحب عصمت بود، كُفو او نیز باید صاحب عصمت باشد و مرد غیر معصوم را بر زن صاحبِ عصمت راهی نیست. در ازدواج آنها همانند ازدواج پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم و حضرت خدیجه سلام الله علیها آمده كه «درخت طوبا» از جانب خداوند دستور یافته كه دُرهای خود را نثار بهشتیان كند. در اینجا بود كه پیك مخصوص، پیدایش حسن علیه السلام و حسین علیه السلام را در اثر این ازدواج به پیامبر گرامی صلّی الله علیه و آله و سلم نوید می دهد: سَیولدُ مَنها وَلَدان سَیدا شِبابِ أهلِ الجنَّةِ و بِهِما تَزَینَ اهلُ الجنّه؛ از آن ازدواج، دو سرور جوانان اهل بهشت متولّد خواهند شد كه به وسیله آن دو مولود، اهل بهشت تزیین می شوند. صاحب «المناقب» در مورد درخت طوبا و ازدواج حضرت فاطمه سلام الله علیها می آورد: نَصَبَ الجلیلُ لجبرئیل مِنبراً فی ظِلِّ طُوبی مِن مُتونِ زبرجدِ/ شَهِدَ الملائكةُ الكِرامُ وَ رَبُّهُم وَ كَفَی بِهِم وَ بِرَبِّهم مِن شُهَِّدِ/ وَ تَنَاثَرَت طُوبی علیهم لؤلؤاً وَ زَمرُّداً مُتَتابِعَاً لَم یعقِد/ وَ مَلاكُ فاطمةَ الذی ما مِثله فی متهم شَرَفٍ و لا فی منجِد؛ در بحث ازدواج حضرت امیرالمؤمنین، علی علیه السلام و حضرت فاطمه سلام الله علیها علاوه بر درخت طوبا، درخت سدر نیز مأمور نثار كردن دُر ها و یاقوت های خود به میمنت این ازدواج شد. عن جابرِ بنِ عبد الله، قال لمّا زوَّجَ رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلم فاطمةَ سلام الله علیها مِن علی علیه السلام أتاهُ ناسٌ مِن قُریش فَقَالُوا إنَّكَ زَوَّجتَ علیاً بمهرٍ خسیسٍ فَقالَ ما أَنا زَوَّجتُ علیاً، وَ لكنَّ اللهَ ـ عَزَّوَجَلَّ ـ زَوَّجَهُ…، أَوحی اللهُ إلی السِّدرةِ أن انثری ما عَلیك، وَ نَثَرت الدُرَّ و الجواهرَ و المَرجانَ…؛ از جابر بن عبدالله انصاری روایت شده است، هنگامی كه پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم، حضرت فاطمه سلام الله علیها را به ازدواج امیرالمؤمنین علیه السلام درآورد، گروهی از قریش نزد وی آمدند و گفتند: شما او را با مهر ناچیزی به ازدواج علی علیه السلام درآوردید. پیامبر سلام الله علیها فرمودند: «من او را به ازدواج علی علیه السلام درنیاوردم؛ بلكه خداوند آن ازدواج را منعقد كرد و… خداوند به سدره المنتهی دستور داد تا آنچه كه دارد بر فاطمه سلام الله علیها نثار كند. پس آن دُرّ و جواهر و مرجان خود را نثار نمود. در «تفسیر عیاشی»، حدیثی آمده است كه مقام زهرای اطهر سلام الله علیها را این گونه بیان می كند: لقد نَحَلَ اللهُ طوبی فی مهر فاطمه سلام الله علیها و جَعَلَها فی دار علی بن ابی طالب علیه السلام؛ خداوند درخت طوبا را در مهر حضرت فاطمه سلام الله علیها به او بخشید و آن را در خانه علی علیه السلام قرار داد. عبدالوهّاب شعرانی در كتاب «الیواقیت و الجواهر» آورده است: اگر تو بگویی اصل شجره طوبی در كدام منزل از بهشت است، جواب این است كه محیی الدّین در «فتوحات» و شیخ ابن ابی منصور در رساله خود گفته اند: اصل شجره طوبی در منزل علی بن ابی طالب علیه السلام است، به سبب این كه شجره طوبی حجاب مظهر نور فاطمه زهرا سلام الله علیها است. پس هیچ یك از هشت درِ بهشت و نه خانه ای و نه مكانی به آن درجه نیست؛ مگر این كه در آن شاخه ای از شجره طوبی است كه غالب مردم نمی دانند اصل آن در كجاست… و تمامیت این نعمت نیست، مگر به جهت این كه سرّ هر نعمتی كه در بهشت است و هر نصیبی كه در آن به اولیا می رسد، مُتفرِّع از نور فاطمه سلام الله علیها است. بنابراین، مرتّب او را می بوسید و می فرمود: فَكُلمَّا اشتَقتُ اِلی الجَنَّةِ قَبَّلتُها وَ ما قَبَّلتُها الّا وَجَدتُ رائحةَ شجره طوبی منها؛ هر گاه كه مشتاق بهشت می شوم، او را می بوسم و بوی درخت طوبی را استشمام می كنم. نیز جمله فَانَا اِذا إشتَقتُ اِلَی الجَنَّةِ اَدنَیتُها (فاطمه) فَشَممتُ ریحَ الجَنَّةِ؛ پس من هنگامی كه مشتاق بهشت می شوم، به او نزدیك می شوم و بوی بهشت را استشمام می نمایم. حال به وجود حرف «ط» در این واژه ها نگاهی بیندازیم: مصطفی، فاطمه، علی بن ابی طالب. ضمن این كه در نام دیگر ائمّه حرف «ط» دیده نمی شود. از حضرت موسی بن جعفر علیه السلام نقل شده كه وی به نقل از پدرانش فرمودند: از پیامبر درباره طوبی سؤال شد. فرمود: «درختی است كه اصل آن در خانه من و شاخه های آن در خانه های اهل بهشت است.» سپس بار دیگر از حضرتش سؤال كردند. فرمود: «اصل آن در خانه علی است.» علّت را سؤال كردند. فرمود: «خانه من و علی در بهشت، در یك مكان است.» طوبی به وجود هر سه گره خورده است. بار دیگر به حرف «ط» در این آیه دقّت كنیم. «إنّا أعطیناكَ الكوثر» فاطمه كوثر است و نور خدا «یریدون لِیطفِئوا نورَ اللهِ بِافواهِهِم…» راز فاطمه «و السرّ المستودع فیها» تا ظهور ناظر طوبی، یعنی حضرت ولی عصر عج الله تعالی فرجه شریف پا برجاست. 2. اسرار، كیفیت و نكات مربوط به ولادت در مورد تاریخ تولّد حضرت فاطمه سلام الله علیها اندكی اختلاف وجود دارد؛ امّا از نظر دوست داران و پیروان حقیقی آن حضرت، تمسّك به نقل ائمّه اطهار علیهم السلام، صحیح ترین و قطعی ترین تاریخ، پنج سال بعد از بعثت، در بیستم جمادی الآخر هجری قمری است. در مورد سال های ازدواج و شهادت ایشان، چندان مورد اختلاف وجود ندارد؛ یعنی ازدواج در سال اوّل یا دوم هجرت و شهادت در تاریخ یازدهم هجرت؛ امّا در این كه حضرت در این وقایع چه سنّی داشته اند، مورد اختلاف است و آن به تعیین زمان ولادت ایشان بستگی دارد. آن چه كه مسلّم است، ولادت آن حضرت بنا بر روایات بعد از بعثت اتّفاق افتاده است: أَنَّ فَاطِمَةَ سلام الله علیها وُلِدَتْ بَعْدَ مَا أَظْهَرَ اللهُ نُبُوَّةَ أَبِیهَا بِخَمْسِ سِنِینَ وَ قُرَیشٌ تَبْنِی الْبَیتَ وَ رُوِی أَنَّهَا وُلِدَتْ فِی جُمَادَی الْآخِرَةِ یوْمَ الْعِشْرِینَ مِنْهُ سَنَةَ خَمْسٍ وَ أَرْبَعِینَ مِنْ مَوْلِدِ النَّبِی صلّی الله علیه و آله و سلم؛ همانا فاطمه سلام الله علیها بعد از این كه خداوند نبوّت پدرش را آشكار كرد، متولّد شد. حضرت فاطمه سلام الله علیها در سال پنجم، در حالی كه قریش «خانه كعبه» را بنا یا تعمیر می كرد، در روز 20 جمادی الآخر در سنّ 45 سالگی پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم متولّد شد. همچنین آمده است: رُوِی أَنَّ فَاطِمَةَ سلام الله علیها وُلِدَتْ بِمَكَّةَ بَعْدَ الْمَبْعَثِ بِخَمْسِ سِنِینَ وَ بَعْدَ الْأَسْرَی [الْإِسْرَاءِ] بِثَلَاثِ سِنِینَ فِی الْعِشْرِینَ مِنْ جُمَادَی الْآخِرَةِ؛ روایت شده كه فاطمه سلام الله علیها در «مكّه»، پنج سال بعد از بعثت ـ سه سال بعد از معراج ـ در روز بیستم جمادی الآخر متولّد شده است. به نظر قوی، این بازسازی كعبه برای بار دوم بوده است. تاریخ ولادت حضرت فاطمه سلام الله علیها مسئله بسیار مهمّی است؛ زیرا ثبت دقیق این وقایع، مستندات تاریخی را قوی تر می كند و مسئله ازدواج و به خصوص شهادت آن حضرت را نیز دقیق تر و آشكارتر می سازد و شاید همین اختلاف در ولادت ایشان، همانند مخفی بودن قبرش از اسرار الهی باشد. البتّه ما در این نوشتار در پی اثبات زمان و سال تولّد ایشان نمی باشیم. درباره حوادث، رویدادها و نكات زمان تولّد ایشان می توان به نكات زیر اشاره نمود: 2-1. تكلّم حضرت فاطمه سلام الله علیها با مادر خویش در زمان بارداری هنگامی كه حضرت خدیجه سلام الله علیها، با پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم كه فردی یتیم و فقیر بود، ازدواج نمود، زنان مكّه از او دوری می گزیدند، به او وارد نمی شدند و سلام نمی كردند. از این رو، حضرت خدیجه سلام الله علیها احساس تنهایی می نمود. فَلَمَّا حَمَلَتْ بِفَاطِمَةَ سلام الله علیها صَارَتْ تُحَدِّثُهَا فِی بَطْنِهَا وَ تُصَبِّرُهَا وَ كَانَتْ خَدِیجَةُ تَكْتُمُ ذَلِكَ عَنْ رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلم فَدَخَلَ یوْماً وَ سَمِعَ خَدِیجَةَ تُحَدِّثُ فَاطِمَةَ فَقَالَ لَهَا یا خَدِیجَةُ مَنْ یحَدِّثُكِ قَالَتِ الْجَنِینُ الَّذِی فِی بَطْنِی یحَدِّثُنِی وَ یؤْنِسُنِی؛ زمانی كه به فاطمه باردار شد، حضرت فاطمه سلام الله علیها در بطن حضرت خدیجه سلام الله علیها با او حرف می زدند و او را به صبر و شكیبایی دعوت می نمودند. حضرت خدیجه سلام الله علیها حرف زدن فاطمه سلام الله علیها با خود را از پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم مخفی می كرد تا این كه روزی رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلم شنید كه حضرت با فاطمه سلام الله علیها صحبت می كنند. فرمودند: «با چه كسی سخن می گویی؟» عرض كرد: جنینی كه در شكم من است، پیوسته با من حرف می زند و موجب آرامش من می شود. حضرت فاطمه سلام الله علیها علاوه بر لقب امّ ابیها، مادر خود را نیز در حالت جنینی، به صبر و شكیبایی دعوت می نمود. 2-2. بشارت به دختر بودن جنین و ادامه نسل با بركت پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم توسط آن جنین پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم به حضرت خدیجه سلام الله علیها فرمودند: هَذَا جَبْرَئِیلُ یبَشِّرُنِی أَنَّهَا أُنْثَی وَ أَنَّهَا النَّسَمَةُ الطَّاهِرَةُ الْمَیمُونَةُ وَ أَنَّ اللهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَی سَیجْعَلُ نَسْلِی مِنْهَا وَ سَیجْعَلُ مِنْ نَسْلِهَا أَئِمَّةً فِی الْأُمَّةِ یجْعَلُهُمْ خُلَفَاءَهُ فِی أَرْضِهِ بَعْدَ انْقِضَاءِ وَحْیهِ؛ جبرئیل به من خبر داد كه آن جنین دختر است و نسلی پاك و مطهّر دارد و خداوند متعال نسل مرا از ذریه او قرار خواهد داد و از نسل او امامانی خواهند آمد كه پس از من و بعد از اتمام وحی، خلیفه های الهی بر روی زمین خواهند بود. نكته مهمّ این قسمت، آن است كه معمولاً نسل هر فردی از طریق فرزند ذكور وی ادامه می یابد و اصطلاحاً به كسی كه فرزند پسر ندارد، ابتر می گویند؛ ولی از رازهای دیگر وجود مقدّس حضرت زهرا سلام الله علیها این است كه در آن جامعه جاهلی و دیدگاهی كه نسبت به دختر داشتند، نسل برترین انسان جهان هستی از طریق او ادامه می یابد و خلیفه های الهی از دامن او رشد یافته و زمینه ساز سعادت انسانی می گردند. 2-3. حضور چهار زن برتر جهان هنگام تولّد هنگامی كه زمان فارغ شدن و وضع حمل زنی می رسد، معمولاً زن ها برای كمك به او می شتابند؛ ولی هنگامی كه حضرت خدیجه سلام الله علیها به زنان قریش و بنی هاشم پیغام كمك فرستاد، آنها با كینه ای كه از ازدواج ایشان با پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم به دل داشتند، از كمك به او سر باز زدند و به یاری او نیامدند. در این هنگام، خدایی كه تمام مقدّمات و برنامه ریزی خود را برای تولّد این بانو، آماده و مهیا ساخته بود، رسولان خود را برای یاری فرستاد: دَخَلَ عَلَیهَا أَرْبَعُ نِسْوَةٍ طِوَالٍ كَأَنَّهُنَّ مِنْ نِسَاءِ بَنِی هاشِمٍ فَفَزِعَتْ مِنْهُنَّ فَقَالَتْ لَهَا إِحْدَاهُنَّ لَا تَحْزَنِی یا خَدِیجَةُ فَإِنَّا رُسُلُ رَبِّكِ إِلَیكِ وَ نَحْنُ أَخَوَاتُكِ أَنَا سَارَةُ وَ هَذِهِ آسِیةُ بِنْتُ مُزَاحِمٍ وَ هِی رَفِیقَتُكِ فِی الْجَنَّةِ وَ هَذِهِ مَرْیمُ بِنْتُ عِمْرَانَ وَ هَذِهِ صَفْرَاءُ [صَفُورَاءُ] بِنْتُ شُعَیبٍ؛ چهار زن بلند قامت و نورانی بر او وارد شدند كه بیشتر، زنان بنی هاشم بودند. حضرت خدیجه چون آنها را دید، ترسید. یكی از آنان گفت: ای خدیجه! ناراحت مباش؛ چرا كه ما را پروردگارت به سوی تو فرستاده است. ما خواهران تو هستیم؛ من ساره هستم و ایشان آسیه، دختر مزاحم، رفیق تو در بهشت، این مریم، دختر عمران و ایشان صفورا، دختر شعیب است. چهار زن برتر جهان، همراه حضرت خدیجه سلام الله علیها از برای چنین امر مهمّی مأمور شده و كمر به خدمت چنین وجودی بسته بودند. 2-4. نورانی شدن خانه های مكّه و سرتاسر غرب و شرق زمین فَلَمَّا سَقَطَتْ إِلَی الْأَرْضِ أَشْرَقَ مِنْهَا النُّورُ حَتَّی دَخَلَ بُیوتَاتِ مَكَّةَ وَ لَمْ یبْقَ فِی شَرْقِ الْأَرْضِ وَ لَا غَرْبِهَا مَوْضِعٌ إِلَّا أَشْرَقَ فِیهِ ذَلِكَ النُّورُ؛ پس هنگامی كه حضرت فاطمه سلام الله علیها پا به عرصه زمین نهاد، نوری عظیم از ایشان بلند شد تا این كه این نور به تمام خانه های مكّه داخل شد و در شرق و غرب زمین، جایی از این نور خالی نماند. این همان «مثلُ نورِهِ كَمِشكاه» و «نور الله» است. شكوفه ها، شگفت زده از طراوات نوزادی شدند كه عطر خدا را به همراه داشت و ستارگان، خیره در سیمای طفلی شدند كه نور آفریدگار در آن باز تابیده بود و حضرت خدیجه سلام الله علیها شادمان از ولادت دختری كه بوی عصمت می داد و طعم بهشت داشت. 2-5. خوراندن آب كوثر به حضرت فاطمه سلام الله علیها، شست وشو با آن و لباس های بهشتی پس از آن كه حضرت متولّد شد، زنی كه در مقابل حضرت خدیجه سلام الله علیها بود، آن نوزاد را گرفت، اندكی از آب كوثر كه قبلاً توسط حورالعین آماده گشته بود، به او خورانید و در آب كوثر شست وشو داد و با دو پارچه سفید رنگ كه از شیر، سفید تر و از مشك و عنبر خوش بوتر بودند، یكی را بر بدن نوزاد و دیگری را بر سر او بست. این نوزاد همان كوثر، حقیقت خیر فراوان است كه خداوند وعده اش را به پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم داده بود كه: «ما به تو كوثر عطا می كنیم.» 2-6. شهادت بر توحید، نبوّت و امامت، اوّلین و آخرین رسالت حضرت فاطمه سلام الله علیها نوزاد در بدو تولّد خود، لب به سخن گشود: فَنَطَقَتْ فَاطِمَةُ سلام الله علیها بِشَهَادَةِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَ أَنَّ أَبِی رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلم سَیدُ الْأَنْبِیاءِ وَ أَنَّ بَعْلِی سَیدُ الْأَوْصِیاءِ وَ أَنَّ وُلْدِی سَیدُ الْأَسْبَاطِ ثُمَّ سَلَّمَتْ عَلَیهِنَّ وَ سَمَّتْ كُلَّ وَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ بِاسْمِهَا؛ خدایی جز الله نیست. پدرم رسول خداست و سرور تمام انبیا. همسرم علی مرتضی علیه السلام، سرور تمام اوصیا و فرزندانم حسن و حسین: سرور تمام بنی آدم. سپس نام تك تك فرزندان [معصومش] را برد و بر آنها سلام كرد. این كه دیگران چه می اندیشیدند، مهم نیست؛ ما را همین حدیث بس است برای صراط مستقیم. آنهایی كه این حدیث را باور ندارند، به سراغ آیات «قرآن كریم» بروند؛ آن هنگام كه حضرت مریم سلام الله علیها فرزند خود را به روی دست به میان آماج تیر تهمت ها و ناسزاها آورد، حضرت عیسی علیه السلام لب به سخن گشود و فرمود: اِنّی عَبدُالله آتانِی الكتابَ و جَعَلَنی نَبیا؛ من بنده خدایم. به من كتاب داده است و مرا پیامبر قرار داده است. حال چگونه این نوزاد سخن نگوید كه خود، دختر اشرف انبیا و همسر و مادر یازده انسان برتر از حضرت عیسی علیه السلام است؟ 2-7. بشارت اهل بهشت برای تولّد حضرت فاطمه سلام الله علیها در بخشی از حدیث آمده است كه حضرت فاطمه سلام الله علیها به حورالعین بهشتی لبخند زد: ضَحِكْنَ إِلَیهَا وَ تَبَاشَرَتِ الْحُورُ الْعِینُ وَ بَشَّرَ أَهْلُ الْجَنَّةِ بَعْضُهُمْ بَعْضاً بِوِلَادَةِ فَاطِمَةَ سلام الله علیها حورالعین و اهل بهشت یكدیگر را برای تولّد فاطمه سلام الله علیها بشارت گفتند. این چنین است كه خداوند و بهشت به وجود او افتخار می كند. و إفتَخَرَ جبرئیلُ بِكَونِهِ مِنهُم؛ جبرئیل از این كه از آنها (خاندان پیامبر) باشد، افتخار می كند. 2-8. رشد معجزه سان حضرت فاطمه سلام الله علیها كَانَتْ تَنْمِی فِی كُلِّ یوْمٍ كَمَا ینْمِی الصَّبِی فِی شَهْرٍ وَ فِی شَهْرٍ كَمَا ینْمِی الصَّبِی فِی سَنَةٍ؛ حضرت فاطمه سلام الله علیها در هر روز به اندازه ای رشد می كردند كه بچّه های دیگر در ماه به آن اندازه رشد می كنند و هر ماه تا به حدّی كه بچّه های دیگر در یك سال. 2-9. اذان و اقامه گفتن پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم در گوش حضرت فاطمه سلام الله علیها از حضرت علی علیه السلام روایت شده: هنگامی كه فاطمه سلام الله علیها متولّد شد، پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم وارد شد و در گوش راست حضرت فاطمه سلام الله علیها اذان و در گوش چپ او اقامه گفت و پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلم با هر كس مانند این انجام داد، از شیطان در امان ماند. و این تازه آغازی بود برای رازهای پیچیده حضرت فاطمه سلام الله علیها و ما فقط می توانیم بگوییم: الّلهمَّ صَلِّ علی فاطمةَ و أبیها و بَعلِها وَ بَنیها و السِّرالمُستَودِعِ فیها بِعَدَدِ ما اَحاطَ بِهِ عِلمُكَ و از او بخواهیم: «یا فاطمةُ! إشفَعی لَنا فی الجَنَّةِ» لا تَقسَ فَضلَهُم لِلأنبیاء أجَل فَإنَّ سَلمانَهُم بعدَ تصغیرِ سلیمانُ؛ فضل و برتری آنها را با انبیا قیاس نكن؛ همانا سلمانِ آنها را اگر (با لفظ) كوچك كنی، سلیمان می شود.

اثری از: دکتر نهله غروی نایینی(دانشیار دانشگاه تربیت مدرّس ) / ابوالفضل چتری بیدگلی (کارشناس ارشد دانشگاه تربیت مدرّس)